kolonia KRZESZÓW gromada Krzeszów, gmina Berezne, powiat Kostopol, woj. wołyńskie parafia Kazimierka / Kazimirka Opracowywane w okolicy: Małyńsk, Jasnobór, Hipolitówka, Kazimierka, Aleksandrówka, Paniowo, Brody, Jarynówka, A B C D E-F G H I J K L-Ł M N O P R S-Ś T U W Z-Ż

Kolonia Krzeszów powstała w XVIII wieku. Mieszkali w niej Polacy wywodzący się przeważnie z Mazowsza, dlatego często nazywano ich Mazurami. We wsi mieszkała tylko jedna rodzina żydowska, która prowadziła przez pewien czas sklep.
Kościół parafialny znajdował się w oddalonej od Krzeszowa o 5 km Kazimierce. Kościół ten erygowano w 1916 roku i był on pod wezwaniem św. Kazimierza i słynął cudownym obrazem Matki Boskiej Kazimierzeckiej. Był miejsce kilku dorocznych odpustów, z których najważniejszy przypadał na dzień 15 sierpnia w Dzień Święta Matki Boskiej Zielnej. Ostatnimi czasy we wsi Kazimierka mieszkali sami Ukraińcy, z wyjątkiem księży i organisty z rodziną, oraz jednej polskiej rodziny p. Bogusławskiego, który prowadził sklep, będąc jednocześnie leśniczym dla tego rejonu, zaś jego żona Maria wywodziła się z Cybulskich z Krzeszowa (poz. 40).
Szkoła podstawowa w Krzeszowie została wybudowana dopiero po I wojnie światowej, uczęszczały do niej dzieci polskie i bardzo niewiele dzieci ukraińskich z sąsiednich wiosek. Budynek szkoły był z dwoma salami do nauki, oraz mieszkaniem dla nauczyciela. Dzieci uczyły się w oddziałach od 1 do 4 klasy. Pierwszym nauczycielami byli Tadeusz Górecki z żoną Anną, którzy mieli syna Zbigniewa, pochodzili ze Stanisławowa. Następnie uczył A. Sętowski, który się ożenił z panną z pobliskiego Karaczuna. W czasie wojny uczył między innymi i języka rosyjskiego p. Lipiński, oraz p. Mirosława (Misia) Sawicka Na ogół po ukończeniu czwartej klasy większość kontynuowała naukę w 7-mio klasowej szkole powszechnej w oddalonym o 4 km Małyńsku, którą wybudował Bank Rolny.
We wsi działały różne organizacje i związki. Najliczniejsze było "Przysposobienie Rolnicze", gdzie przekazywano wiedzę o nowych metodach gospodarowania na roli i w hodowli, w formie różnorodnych szkoleń. "Związek Strzelecki" skupiał prawie całą młodzież męską, gdzie szkolono się w sportach obronnych i strzelaniu. Komendantem Strzelców był Lucjan Burzyński, syn Juliana i Łucji u niego w domu przechowywano w skrzyni karabiny ręczne. Były organizowane zgrupowania, jedno z nich odbyło się w Janowej Dolinie i trwało 30 dni. W strzeleckich rozgrywkach rejonowych strzelcy z Krzeszowa zajmowali pierwsze miejsca. W strzelaniu wygrywali M. Jankiewicz i H. Cybulski. W 1930 roku założono orkiestrę dętą złożoną z 12 chłopców Polaków z Krzeszowa, oraz 2 Ukraińców z Kazimierki (Choma grał na kornecie, a Hrycuk na klarnecie).
Starsza młodzież wyjeżdżała do prac w lasach i w kamieniołomach w Janowej Dolinie. Od 1935 masowo zatrudniano przy pracach w tzw. 13, a była to budowa fortyfikacji za rzeką Słuczą wzdłuż wschodniej granicy Polski. Dziewczęta nie miały możliwości pracy na miejscu. Brały udział w ramach Kół Gospodyń Wiejskich w kursach szycia i gotowania. Zdarzało się, że szukały pracy w pobliskich miasteczkach i miastach.
Małżeństwa zawierano tylko między Polakami, ale oblubienic szukano na ogół w oddalonych miejscowościach. Choć były dość ścisłe związki z niedalekim Karaczunem i takimi miejscowościami jak Kolonia Zalesie (około 25 km).
Lasy wokół Krzeszowa, oraz pola uprawne w uroczysku Parowiszcze, były własnością pana Kuckiewicza, który miał pałacyk w Małyńsku, oraz jakieś posiadłości w Warszawie. Częste były spory i sprawy sądowe pomiędzy nim, a różnymi mieszkańcami, a to o "dziesięciny", czyli własność ziemi i "serwituty", czyli prawa nabyte przez ogół gromady i poszczególnych jej członków. Tu trzeba zaznaczyć, iż w końcowym okresie odczuwało się brak ziemi. Gospodarstwa były kilkunasto lub kilku dziesięcinowe z tendencją do zmniejszania powierzchni poszczególnych gospodarstw rolnych. Przyczyna oczywista przyrost ludności, a powierzchnia areału była w zasadzie stała.
W czasie II wojny światowej i w latach okupacji, wiele osób aresztowano i wielu ludzi zginęło. Szczególnym okresem był rok 1943, kiedy nacjonaliści ukraińscy zaczęli napadać i mordować ludność polską we wsiach, osiedlach i koloniach. W Krzeszowie zorganizowano samoobronę, ale była ona zbyt słaba i słabo uzbrojona by przeciwstawić się, licznym i dobrze uzbrojonym bandom ukraińskim. Podobna samoobrona była w pobliskim Karaczunie. Po upadku lepiej uzbrojonych rejonów samoobrony w Hucie Stefańskiej i Wyrce, gdzie po trzydniowych walkach z przeważającymi siłami napastników ukraińskich Polacy ponieśli klęskę, ludność Krzeszowa i Karaczuna zdecydowała się opuścić swe rodzinne strony. W walkach w Janowej Dolinie i w Wyrce Polacy ponieśli olbrzymie straty, wiele osób zginęło i tylko nielicznym udało się uratować. Opuszczone wsie były palone i niszczone przez napastników, tuż po odejściu prawowitych właścicieli. W tych okolicznościach mieszkańcy Krzeszowa i Karaczuna zdecydowali się na dobrowolny wyjazd na roboty do Niemiec i zostali wywiezieni transportem kolejowym ze stacji w Małyńsku w dniu 26 VII 1943 r. Znaleźli się w różnych rejonach Niemiec. Po wojnie większość powróciła do Polski i osiadła w różnych miejscach Ziem Odzyskanych, jakaś cześć osiadła ostatecznie w USA, Australii, czy Kanadzie, i innych krajach świata.

Opracował mieszkaniec Krzeszowa Marceli Jankiewicz syn Adama i Marianny z Zarębińskich ur. 26 IV 1920 w Krzeszowie. Po wojnie zamieszkały w Ząbkowicach Śląskich. Drobnej korekty stylistycznej i niewielkiej faktograficznej dokonał Leonard Urbanowicz.

---

WYKAZ GOSPODARSTW, stan w około 1939 r. (najdalej do lipca 1943 r.)

L.p.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.