2. | KURZEJ | Adam, urzędnik gminny, żona Jadwiga z d. Holuszek (Czeszka). Adam ukończył gimnazjum w Krzemieńcu, należał do Strzelców. Miał jedno oko piwne, a drugie niebieskie co podobno wróżyło, że nie umrze we własnym łóżku. Rzeczywiście, w nocy z 20/21 marca 1943 roku został wywabiony z domu przez czterech znajomych Ukraińców - bandytów OUN-UPA i zastrzelony tej samej nocy razem z Wiktorem Śmiechem (zob. poz. 3) oraz Janem Unoldem (zob. poz. 19). |
3. | ŚMIECH | Wiktor +1943, księgowy nadleśnictwa Malinów, zastrzelony przez bandytów z UPA. Partnerka Adela Oliwa 1891 - c. Aleksandra i Heleny z d. Kozicka (poz. 24), syn: Leopold Śmiech ~1923 (późniejszy absolwent Szkoły Oficerskiej 1 Korpusu WP. w Riazaniu). Po wojnie oboje w Warszawie. |
4. | POLLER | IN., inwalida wojenny. |
5. | SIKORSKI | Jan 1904, żona Konstancja 1908 z d. Baranowska, syn Ferdynand Tadeusz 1934. |
6. | ZAWADZKI | Stanisław, żona Bronisława, córka Maria 1923. |
7. | KRAJEWSKI | Jan, żona Bronisława, synowie: Stanisław 1930 i Władysław 1932. |
8. | ZABŁOCKI | Marian, żona Zofia z d. Kamińska, dzieci: Bolesław 1930, Piotr, Wanda, Irena, Stanisław, Jolanta, Zuzanna. |
9. | RENCZ | Walery 1878-1955 (Waśkowce-Łosiów,pow.Brzeg) - s. Rafała i Karoliny z d. Zielińska, I żona Jadwiga 1890-1922 z d. Werbachowska z Pełczy, dzieci: Bolesław 1911-1985 (Waśkowce-Gorzów Wlkp.), Helena 1916 i Regina 1922; II żona Maria 1900-1978 (Bryków-Brzeg) z d. Jeleńkowska, dzieci: Paweł 1925-1989 (w Łosiowie), Halina1929-1971 (w Tychach), Leon 1931-1934, Ludwika 1936 (*Lepieszówka). |
10. | RENCZ | Bolesław 1880-1941 (*Waśkowce) - s. Rafała i Karoliny, żona (śl.1919) Marianna 1896-1992 (Bykowce-Opole) z d. Kowalewska - c. Juliana i Magdaleny, dzieci: Mieczysław 1920-2010 (Szumsk-Dąbrowa Niemodlińska, po wojnie - ż.Ludwika Paszkiewicz z Mikitychy) i Ludwika 1922-1986 (m. Józef Stępniak 1911-1991 ze Słomczyna, śl.1943, Szumsk). Po wojnie w Opolu. |
11. | BERG | Jan, lekarz, żona Katarzyna z d. Enders, syn Leopold 1894-1940 (zamordowany w Starobielsku, major WP służył w KOP-ie, w latach 30-tych nie mieszkał już w Szumsku). |
12. | JANKOWSKI | Tomasz, st.szer., osadnik wojskowy. |
13. | KROTEWICZ | Bronisław +1943 (*Triski, pow.Zasław) - s. Dyonizego, spalony przez banderowców wraz z żoną +1943 i córką +1943 w Wiszniowcu. Brat Feliks mieszkał w Piszczatyńcach. |
14. | RENCZ | Wincenty 1877-1955 (*Waśkowce) - s. Rafała i Karoliny, żona Klementyna 1884-1959 z d. Jankowska, dzieci: Witold (poniżej), (pozostałe tu*): Czesław 1907-1944 (poległ na froncie przy forsowaniu Wisły w okolicach Warszawy, będąc w szeregach II Armii WP., miejsce pochówku nieznane), Leontyna 1909-1910, Zygmunt (poniżej), Józef (poniżej), Władysław (poniżej), Kazimierz 1917-1985, Stanisława (Mrozowska, w poz. 20), Irena (Jasińska, w poz. 21) i Jan 1925-1984. W czerwcu 1945 r. deportowani z Jampola do Opola. Na stałe zamieszkali we wsi Jasiona, pow.Brzeg. |
| RENCZ | Zygmunt 1911-1993, żona Eleonora 1919 (*Goraj, woj.Lublin) z d. Kuraś. W czerwcu 1945 r. deportowani z Jampola do Opola. Na stałe zamieszkali we wsi Jasiona. |
| RENCZ | Józef 1913-2003, żona: Helena 1916-1993 (*Cyranka) z d. Jarmolińska. W czerwcu 1945 r. deportowani z Jampola do Opola. |
| RENCZ | Władysław 1915-1982, żona: Franciszka 1922 (*Dzikowiec) z d. Zuba. W czerwcu 1945 r. deportowani z Jampola do Opola. Na stałe zamieszkali we wsi Jasiona. |
15. | RENCZ | Witold 1905-1985 (*Waśkowce) - s. Wincentego i Klementyny, żona: Leokadia 1908-1975 z d. Supińska z Obyczy, dzieci (tu*): Jerzy 1930-1990 (+Głogów), Mirosław 1934, Adam 1935, Alojzy 1938, Antoni 1940-1944, Barbara 1942 [...]. Po wojnie w Jasionie. |
16. | KUFEL | Paweł, organista, żona: Józefa z d. Jankowska - c. Rafała i Ewy (tu*), dzieci: Stanisław i Tadeusz. Deportowani w czerwcu 1945 roku z Jampola do Opola. Na stałe we wsi Jasiona, pow.Brzeg. |
17. | TYMIŃSKI | Aleksander dr (lekarz medycyny) wraz z rodziną. W czerwcu 1945 r. deportowani do Polski, zamieszkali na stałe na Górnym Śląsku, prawdopodobnie w Bytomiu. |
18. | FIDLER | Antoni, inwalida wojenny, zastrzelony przez banderowców w marcu 1943 r. |
19. | UNOLD | Jan, inż. architekt i działacz społeczny. W marcu 1943 r., pojmany przez banderowców - wypalili mu oczy i krzyż na piersi, a potem zastrzelili. |
20. | MROZOWSKI | Kazimierz 1912-1988, żona Stanisława 1919 z d. Rencz (z poz.14). Po wojnie: Stalowa Wola. |
21. | JASIŃSKI | Bolesław 1919-1990 (*Lepieszówka), żona Irena 1921 z d. Rencz (z poz.14). Po wojnie: Jasiona. |
| 22. | KOWALSKA | Maria, wdowa po Wacławie ~1898-1936 (+Krzemieniec) - s. Edwarda i Franciszki z d. Czarnecka, urzędniku gminy, dzieci: Irena i Danuta. |
| 23. | JAKUBOWSKI | Ludwik 10.11.1987 (*Cyranka), murarz, żona (śl. Szumsk 9.05.1921) Anna 4.12.1896 (* Radziwiłłów) z d. Petelnicka, dzieci: Konstancja 1922, Jadwiga 18.01.1924, Felicja 1926, Leonarda 1932. Zamieszkali w Szumsku pod nr 6. Ocaleli z rzezi wołyńskiej schronieni w kościele w Szumsku. Ludwik został przymusowo wcielony do Armii Czerwonej, a Anna z córkami latem 1945 przesiedlona na Ziemie Odzyskane, Ludwik zdemobilizowany jesienią 1945 odnalazł rodzinę i zamieszkali w Karłowicach Małych. |
| 24. | OLIWA | Aleksander, żona: Helena 1869-1953 (Szumsk -Jasiona, pow.Brzeg) z d. Kozicka herbu Ogończyk - c. IN. i Oktawii z d. Jankowska, dzieci: Adela (z Wiktorem Śmiechem w poz. 3.), Władysław (w Łysinie), Stanisław 1898, Bogdan 1901, Zuzanna 1904 i Leonard 1906. |
| L.p. |   | Informacje |  | 1. | Monika | [czerwiec 2006] informacje w poz. 1-4 | monika70(a)op.pl | 2. | Barbara Jędrzejewska | [styczeń 2007] Maria Myślińska z Rachmanowa brała czynny udział w odbudowie kościoła w Szumsku. | sebi27j(a)vp.pl | 3. | Mirosława Stachyra | z d. Sikorska. [kwiecień 2007] poz. 5. | mirussia(a)amorki.pl | 4. | Danuta Wojtowicz | [październik 2007] poz. 6. [grudzień 2007] poz. 7 i 8 - informacje uzyskane od córki Bolesława. [kwiecień 2013] poz. 22. | wodanka(a)o2.pl | 5. | Ludwika Chojnacka | [sierpień 2008] poz. 9. | ludka45(a)interia.pl | 6. | Andrzej Mielcarek | [od styczeń 2010] uzup. poz. 2 z "Pamiętnika niedokończonego" Edmunda Bosakowskiego, poz.11 z wykazu w Piszczatyńcach | Strony o Wołyniu | 7. | Czesław Kamiński | [kwiecień 2011] poz. 12. | czkamyk(a)op.pl | 8. | Henryk Kaszuba | [lipiec 2011] poz. 10. z przekazów ustnych i pamiętnika oraz notatek ojca Bronisława i mamy Józefy. [grudzień 2011 i styczeń 2012] korekta poz. 10 na prośbę rodziny Renczów. [październik 2012] poz. 14-16 i P1. z badań własnych i na prośbę p.Zofii Rencz, c.Jana. [listopad 2012] uzup. poz. 9, 10 i 14 na podst. relacji p.Zofii Rencz. [grudzień 2012] poz. 17 z relacji Stanisława Borkowskiego, s.Józefa i Marii. [luty 2013] poz. 18, 19, uzup. poz. 2, 3. [czerwiec 2013] poz. 20, uzup. poz. 9, 10, 14 i 15. [grudzień 2016] poz. 24, uzup. poz. 3. | h.kaszuba(a)interia.pl | 9. | Arkadiusz Leszczynowicz | [lipiec 2013] uzup. poz. 2. | ariel(a)wp.pl | 10. | Arkadiusz Żurek | prawnuk Ludwika. [wrzesień 2016] poz. 23.. | arkadiuszzurek(a)wp.pl |
INFORMACJE DLA BADACZY ZBRODNI HITLEROWSKICH I UKRAIŃSKICH.
W latach: 1941-1943 na około 1/2 części terenu wsi LEPIESZÓWKA było założone przez hitlerowców "Getto Żydowskie". Getto od pozostałej części Lepieszówki i miasteczka Szumsk było odgrodzone mocnym wysokim na 3,0 m drewnianym płotem wzmocnionym drutami kolczastymi i dodatkowo zasiekami z drutu kolczastego. W tym "getcie" było więzionych w ciężkich warunkach ok.3000 osób, głównie narodowości żydowskiej, w większości byłych mieszkańców miasteczka Szumsk i sąsiednich wiosek i miasteczek pow. krzemienieckiego. Komendantem "Getta Żydowskiego" był oficer hitlerowski SS: IN. Akermann, ps. LANGWIRTH (uwielbiał zwierzęta domowe i gospodarcze, a szczególnie konie), a jego zastępcą oficer ukraiński UPA-OUN: SAWLUK-SAWŁUCZYŃSKI (IN) - nauczyciel szkoły ukraińskiej z Nowostawu. Codziennie z terenu "getta" poza rogatki miasteczka Szumsk wyprowadzano do miejsca egzekucji (mordu) kilkanaście osób pod eskortą oddziałów hitlerowskich i ukraińskich. Egzekucje odbywały się na łąkach i mokradłach, wśród zarośli, na odcinku od miejscowej gorzelni wzdłuż rz. Wilja, aż do wsi Krugulec. Część ludzi starszych i chorych oraz dzieci rozstrzelanych zostało na terenie Lepieszówki, tj. na łąkach i mokradłach nad rz. Wilja w kier. wsi Onyszkowce. Żydzi dla siebie i swoich bliskich musieli kopać doły (groby). Miejsca egzekucji były obserwowane dyskretnie przez żołnierzy z polskich oddziałów samoobrony z dwóch wież kościelnych w miasteczku Szumsk. Świadkowie tych zbrodni dzisiaj już nie żyją, gdyż ostatni zmarli w latach: 2000-2005, a młodsi urodzeni tutaj w latach: 1930-1945 nie wiele pamiętają. Z tego "getta" prawdopodobnie cudem ocalało zaledwie kilka osób. Wg przekazów byłych mieszkańców Lepieszówki i Szumska muszę stwierdzić, że była to największa masowa zbrodnia hitlerowsko-ukraińska dokonana na ludności żydowskiej na "kresach wschodnich" w pow. krzemienieckim. Z opowiadań dowiedziałem się, że komendant "getta": LANWIRTH został zastrzelony w czasie ucieczki przez partyzantów rosyjskich prowadzących dywersję na tyłach wroga, a zastępca komendanta pod przebranym nazwiskiem: SAWŁUCZYŃSKI zbiegł na teren Rzeszy, a później po wojnie prawdopodobnie wyjechał do Kanady. Ostatnio szukałem innych świadków tych wydarzeń, ale bez rezultatu, gdyż takich do dzisiaj nie odnalazłem. Z przekazów ustnych byłych mieszkańców Lepieszówki, przekazał Henryk Kaszuba LISTA RODZIN ŻYDOWSKICH WYMORDOWANYCH PRZEZ NIEMCÓW I UKRAIŃCÓW W "GETTCIE ŻYDOWSKIM" W SZUMSKU W LATACH: 1941-1943 (w nawiasach ilość rodzin o tym samym nazwisku):
Akerman, Bajczer, Bajder, Bar, Bat, Berg, Bluwsztejn, Brener, Brownsztejn, Bryk, Bucholtz, Burdman, Cap, Chait (2), Chasyd, Chazen, Chelbon, Cojzef, Dem, Dubman, Duchowny (3), Elbaun, Elbrus, Felder, Feldman, Felfer, Finger, Finkiel, Firer, Fiszman, Frimer (3), Gelgi, Geller (3), Gengen, Gercfeld, Gindekburd, Ginzburg, Girszman, Gitelman (2), Goldberg, Goldsztejn, Gorender, Gorman, Gunfinkiel, Ideser, Idesir, Idises, Ingier, Jeski, Jeskie (2), Juf, Już, Kac, Kaner, Karin, Kaufer (2), Kindziur, Klejman, Klejnsztejn, Klujzman, Koczura, Kopucjan (2), Kopyt, Kosel, Krojmer, Krojn, Krywin, Kucyk, Kutys, Lerner, Łanda, Mamut, Mantel, Martinom, Merzel, Milman (2), Mirmelsztejn, Miszno, Moliskier, Mołodowan, Nechtelman, Najdion, Nul, Offengendler, Pelc, Perol, Poroloman, Rachil, Rajcenberg, Rajch, Rojchman, Rojter, Rojtman, Rojzen, Rojzman, Rozenblat, Rubinsztejn, Ryner, Segał (3), Setojman, Szac, Szerman, Sznajder (3), Szpirtus, Sztejberg (2), Sztejman, Sztiftman, Sztul, Szuber, Szwarcman, Tachman, Tokar, Waldman, Weksler, Wiliskier (5), Winer, Witelsztejn (2), Wojsblit, Wolfcun, Zacny, Zak (2), Zamberg, Zilber, Zuber i inni.. (lista niepełna).
Ocalała tylko jedna 5-cio osobowa rodzina Berensztajnów. Pełna lista pomordowanych rodzin znajduje się w dokumentacji niemieckiej i ukraińskiej. W/w listę sporządziłem na podstawie notatek i opowiadań byłego żołnierza 19 Pułku Ułanów Wołyńskich im. Gen. Edmunda Różyckiego w Ostrogu - Ułana (ordynansa) Leonarda Oliwy z Szumska, który latach: 1941-43 był woźnicą i woził furmanką komendanta "Getta Żydowskiego" mjr LANGWIRTHA (IN) na miejsca egzekucji. Henryk Kaszuba, 2012 r. HISTORIA PARAFII NIEPOKALANEGO POCZĘCIA NMP W SZUMSKU.
Parafia erygowana w 1772 roku. W 1938 roku liczyła 2720 wiernych. W kościele i w miasteczku Szumsk od wiosny 1943 roku był ośrodek samoobrony i schronienia dla około 3200 Polaków. Była to twierdza trudna do zdobycia dla band UPA-OUN Stiepana Bandery, a kościół był ostatnim bastionem samoobrony i miejscem schronienia głównie dla matek z małymi dziećmi oraz osób starszych. W miasteczku działały bardzo silnie uzbrojone "tajne" oddziały AK, członków Związku Strzeleckiego "Strzelec", byłej policji, rezerwistów i rannych wojskowych z I Armii WP oraz II Armii WP - cofniętych na tyły z frontów wojennych. Miasteczko Szumsk na obrzeżach chroniły też oddziały partyzanckie "Kowpaka", który stacjonowały w lasach wołyńskich i prowadziły działalność dywersyjną na tyłach wroga w dorzeczach rzek: Dniestr, Prypeć, Styr i Horyń, a głównie na szlakach drogowych: Kowel - Łuck - Równe i szlaku kolejowym: Kowel - Kiwerce - Równe. W oddziałach "Kowpaka" było bardzo wielu polskich partyzantów pochodzących z tych stron, tj.: z Iserny, Załuża, Andruszówki, Szumska i innych miejscowości. Dzięki temu miasteczko wraz z kościołem ocalało. Kościół został wewnątrz zniszczony, tj. ołtarz, ambona, chrzcielnica, organy i ławy, przez miejscowych Ukraińców pod koniec 1945 roku, tj. po deportacji Polaków do nowej Polski, a między innymi: z Jampola do Opola. W latach: 1945-1985 pod władzą ukraińską w/w obiekt sakralny spełniał różne role, tj. sali narad i zebrań, strzelnicy sportowej, magazynu meblowego i na koniec magazynu nawozów sztucznych. Ostatnie przeznaczenie tego zabytkowego i pięknego kościoła było aktem wandalizmu i być może aktem zemsty, gdyż doprowadziło do zniszczenia kolumn wewnętrznych i głównych ścian nośnych.
Całkowita rozbiórka ruin kościoła nastąpiła dokładnie w dniu 26 kwietnia 1985 roku. (Z opowiadań cioci Pauliny, siostry rodzonej mojego ojca Bronisława, która wyszła za mąż za Rosjanina z Riazania i mieszkała wraz z rodziną w okolicach Dubna, tam też pracowała i zmarła w roku 1990.)
Obecnie Kościół ten został odbudowany przez "Kresowiaków Szumskich" z Opolszczyzny, Dolnego Śląska, Ziemi Lubuskiej i Ziemi Szczecińskiej, gdyż teraz tam mieszkają potomkowie naszych ziomków z "kresów wschodnich", tj. z byłego powiatu krzemienieckiego. Nowy kościół jest bardzo piękną wizytówką nowego rozbudowanego miasteczka Szumsk oraz wiekim skarbem złożonym w hołdzie przez potomków ocalałych krsowiaków po strasznej II-iej wojnie światowej i pogromach ukraińskich dokonanych przez babdy UPA-OUN Stiepana Bandery, dla wiernych Polaków mieszkających jeszcze na tych ziemiach, ku chwale: "Boga - Wiary - Honoru - Ojczyzny".
Do parafii (do roku 1945)należały n/w miejscowości: Szumsk, Bacaje, Bołożówka, Bryków, Budki, Chodaki, Cyranka (Czyranka), Kotiaczyn, Kruholec, Laszówka, Malinów, Monastyrek, Nowy Rachmanów, Obycz, Onyszkowce, Rachmanów, Rowin, Sadki Małe (Sadeczki), Suraż, Uhorsk, Waśkowce, Zabara, Zaleśce Szumskie, Załuże, Zamczysko i Żołobki.
Na łamach tej strony składam wielki hołd dla Pani Marii Myślińskiej, c. Józefa i Katarzyny, z d. Olszewska, byłej mieszkanki wsi Rachmanów, przewodniczącej komitetu odbudowy w/w kościoła. Henryk Kaszuba, 2011 r.
|
